بازگشت
ایمن الظواهری، رهبرجدید القاعده با ریفرم تشکیلاتی جدید
محمد اسحاق فیاض محمد اسحاق فیاض

 

بیش از یک ماه است که از کشته شدن اسامه بن لادن رهبر و بنیانگذار القاعده می گذرد، مرگ او شوک شدید و پراکندی تشکیلاتی گسترده  برای القاعده ایجاد کرد. شواهدی که از محل زندگی بن لادن بدست آمده نشان می دهد که او برخلاف حدس و گمان ها با اقتدار رهبری القاعده را تا آخرین لحظه در دست داشت و برنامه ریزی های تروریستی، فرامین و پیامهای لازم را از مخفی گاهش با شگرد ها مختلفی صادر می کرد.

هرچند در سال های اخیر او پیامهای کمتری به رسانه ها می داد و بیشتر دیگر اعضای القاعده را فرصت می داد تا پیام های القاعده را به رسانه ها بدهند، یکی از کسانی که طی سال های اخیر بیشترین پیامهای القاعده را به رسانه ها داده است، ایمن الظواهری یکی از اعضای مهم القاعده بود. او تا پیش از مرگ بن لادن به مرد شماره دوی القاعده لقب یافته بود و بیشتر حدس و گمان ها براین بود که رهبری عملی القاعده در واقع در اختیار او است و اسامه بن لادن در گوشه ای مخفی است و نمی تواند القاعده را رهبری نماید، اما بعد از مرگ بن لادن روشن شد که چنین برداشتی صحیح نبوده و بن لادن در خفا هم رهبری القاعده را در دست داشته است، اما این بدین معنا نیست که ایمن الظواهری نقشی در رهبری و یاسازماندهی القاعده در حملات تروریستی نداشته است، بلکه او به عنوان فرد شماره دوی القاعده طراح بسیاری از عملیات های این گروه بود.

به هرحال بعد از مرگ اسامه بن لادن همه باورها براین بود که جانشین اصلی بن لادن، کسی غیر از ایمن الظواهری نیست و او بعد از این رهبری القاعده را در دست خواهد گرفت؛ اما برخلاف این گمانه ها اعضای صلی القاعده در ابتدا چنان در شوک بزرگی فرورفته بودند که برای دو هفته بدون تعیین رهبر ماندند، آنان برای آن که دیگر مخفی گاههایش افشا نشود، در نقاط مختلف جهان از جمله در پاکستان، تمامی مخفی گاههای خود را تغییر داد و دست به تغییرات تاکتیکی وسیعی زدند.

بعد از این تغییرات بود که موضوع رهبری جدید القاعده پیش آمد، برخی از رسانه های غربی از ایجاد اختلاف در داخل سران شبکه القاعده بر سررهبری این شبکه خبردادند، اما سر انجام اعلام گردید که این گروه "سیف العدل" مصری را به عنوان جانشین موقت اسامه بن لادن انتخاب کرده اند. این که چرا  در ابتدا مسئله جانشین موقت مطرح گردید و چرا جانشینی موقت تبدیل به جانشینی دایمی نگردید، اسراری است که هنوز به درستی روشن نیست.

او محمد ابراهیم مکاوی، معروف به سیف العدل از افسران سابق مصر بود که  در سال 1960 یا 1963 در مصر به دنیا آمده و  آموزش های نظامی را در ارتش مصردید و به مقام افسر نظامی هم ارتقا پیدا کرد، اما به دلیل داشتن افکار افراطی گری ارتش مصر را رها کرد و متهم به دست داشتن در ترور انور سادات گردید، او در سال 1988 به افغانستان آمد و به مجاهدان عرب افغان پیوست و پس از پایان اشغال شوروی از افغانستان مسئول نظامی القاعده شد و نفر سوم این گروه به شمار می‌رفت. او متهم اصلی انفجارهای سفارتخانه‌های آمریکا در کنیا و تانزانیا در سال 1998 نیز می باشد و همچنین به عنوان مغز متفکرعملیات انتحاری سال 2003در ریاض عربستان شناخته می‌شود؛ عملیاتی که به کشته شدن 35 تن از جمله هشت آمریکایی منجر شد.

برخی از تحلیل گران نزدیکی او را با بن لادن دلیل اصلی جانشینی موقت بن لادن می دانستند و این گونه تحلیل می کردند که او به عنوان طراح حملات انتحاری وخشونت ها تروریسیتی القاعده را به سوی خشونت های بیشتر هدایت خواهد کرد، اما بسیاری او را لیاقت رهبری القاعده نمی دانستند، زیرا مدیریت یک گروه افراطی تنها در سایه خلاقیت های نظامی امکان پذیر نیست.

اما این که چرا او را در ابتدا رهبر موقت القاعده اعلام کردند، برخی به این باورند که رهبران این گروه برای جلوگیری از گسترش اختلافات او را موقت جانشین بن لادن کردند تا در مدت زمان بیشتر و با کار و فعالیت بیشتر زمینه رهبری دایمی ایمن الظواهری را در القاعده فراهم نمایند.

به هرحال به هردلیل که بود رهبریسیف العدل در القاعده زیا دوام نکرد و در گذر زمان گمانه زنی های کارشناسان سیاسی درست از آب در آمد و ایمن الظواهری مرد شمار دوی القاعده به رهبری القاعده منصوب شد و تبدیل به فرد شماره گردید. ظاهرا این انتخاب روز چهار شنبه یا 5 شنبه هفته گذشته صورت گرفته است، زیرا سایت های مربوط القاعده  بعد از ظهرروز 5 شنبه این خبر را در سایت های خود به نشر رسانده و روز جمعه این خبر در سراسر جهان به نشر رسید. در سایت مربوط به القاهده آمده است:"

فرماندهی کل القاعده پس از مشورت های لازم، انتصاب شیخ ایمن الظواهری را به عنوان رهبر سازمان اعلام می کند".

ایمن الظواهری ۱۹ جون سال ۱۹۵۱ در مصر به دنیا آمد. او که فارغ‌التحصیل رشته پزشکی از مصر است به عضویت گروه حرکت جهاد اسلامی مصر درآمد.

او پس از ترور انور سادات، رئیس جمهور مصر، در یک عملیات پولیسی در مصر دستگیر و محاکمه شد و چون مسلط به زبان انگلیسی بود به عنوان سخنگوی زندانیان جهاد اسلامی مصر انتخاب شد. پس از آزادی از زندان، از مصر به افغانستان رفت و در آنجا با اسامه بن لادن آشنا شد و در همانجا بود که شبکه القاعده پایه ریزی گردید. او  به عنوان نفر دوم شبکه القاعده همچون اسامه بن لادن در ارتباط با حملات تروریستی از جمله بمب گذاری‌های ۷ اگست سال ۱۹۹۸ در سفارتخانه‌های آمریکا در دارالسلام تانزانیا و نایروبی کنیا، حمله به کشتی جنگی یو اس اس کول، حملهٔ تروریستی ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ به مرکز تجارت جهانی و پنتاگُون و... تحت تعقیب بین‌المللی است.

اکنون سئوال اساسی این است که جریان القاعده با رهبری ایمن الظواهری به کدام سمت و سویی حرکت خواهد کرد؟ ایا القاعده باردیگر بعد از مرگ بن لادن قد راست کرده و اختلافات خود را فرونشانده است؟.

اعلام رهبری ایمن الظواهری پس از یک ماه اندی که از مرگ بن لادن می گذرد، این موضوع را روشن کرده است که رهبران القاعده از مرحله اختلاف برسر جانشینی بن لادن عبورکرده و تلاش دارند تا ساختار جدید تشکیلاتی را ایجاد کرده و به فعالیت های تروریستی خود در نقاط مختلف جهان ادامه دهند.

نکته دیگری که برخی از تحلیل گران به آن اشاره دارد این است که ممکن است القاعده با رهبری ایمن الظواهری از تحرک بیشتری برخور دار گردد، زیر او تا پیش از این نیز طراح بسیاری از حملات از سوی القاعده بود و اکنون که سکان رهبری این گروه را در دست گرفته است ممکن است آن را تحرک بیشتری بدهد.

اما رهبری او با چالش هایی نیز همراه است، اولین چالش فراروی او فراهم آوری امکانات مالی برای القاعده است، نفوذی که بن لادن در میان افراط گرایان داشت از کشورهای مختلف برای االقاعده پول حواله می گردید، اما آیا ایمن الظواهری توان جذب مالی همانند بن لادن را دارد؟. مسئله قابل تامل این است که رهبری القاعده از عربستان به مصر منتقل گردیده است و تا پیش از این بیشترین کمک ها را عرب های افراطی حوزه خلیج فارس انجام می داد، اما آیا ایمن الظواهری توان جذب این پول های کلان حوزه خلیج را دارد؟.

بسیاری به این باورند که ایمن الظواهری توان کمتری در جذب پول و امکانات برای  القاعده را دارد و یکی از چالش های فراروی القاعده مشکلات مالی در آینده خواهد بود.


June 18th, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی